„...Jechaliśmy za karę bez winy, a może i w bezpowroty...” *
3 kwietnia 2009 r. w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Jaśle odbyło się uroczyste otwarcie wystawy „Nasze jasielskie korzenie – Sybiracy”. Na spotkaniu obecni byli przedstawiciele Koła Terenowego Sybiraków w Jaśle m.in. Władysław Kuźma, Prezes Koła oraz Barbara Powroźnik, Ewa Sobota-Grün, Konstancja Strusiewicz, Anna Szyszkowska, Stanisław Słowik, Stanisław Giebułtowski oraz Janina Brzozowska, Prezes Koła Terenowego Sybiraków w Gorlicach i Józef Bajorek, sekretarz Urzędu Miasta Jasła.
Uroczystość rozpoczęła część artystyczna w wykonaniu młodzieży gimnazjalnej z Zespołu Szkół Miejskich nr 3 w Jaśle przygotowana przez Katarzynę Barzyk. Uczniowie zaśpiewali m.in. Marsz Sybiraków oraz recytowali wiersze Mariana Jonkajtysa i fragmenty wspomnień Sybiraków. Władysław Kuźma, Prezes Koła Terenowego Sybiraków w Jaśle opowiedział o historii powstania Związku Sybiraków i Koła Terenowego w Jaśle oraz przybliżył działalność tych instytucji. Józef Bajorek, sekretarz Urzędu Miasta Jasła witając zebranych w imieniu władz miasta stwierdził, że dzięki takim spotkaniom młodzież ma możliwość bliżej poznać historię Polski, która do 1988 r., kiedy reaktywowano Związek Sybiraków, stanowiła białą plamę w naszych dziejach. Janina Brzozowska, Prezes Koła Terenowego Sybiraków w Gorlicach przybliżyła historię powstania archiwalnych zdjęć wykonanych przez Karola Wituszyńskiego, a prezentowanych na wystawie. Na zakończenie wzruszająco o swoich przeżyciach opowiedziały jasielskie Sybiraczki: Ewa Sobota-Grün i Barbara Powroźnik. Po spotkaniu uczestnicy udali się do Parku Miejskiego, gdzie złożyli kwiaty pod Grobem Nieznanego Żołnierza.
Wystawa poświęcona jest losom polskich rodzin zesłanych na Syberię. Składa się z dwóch części. Pierwszą część stanowi 8 plansz o wymiarach 150x100 cm, dwie z nich przedstawiają krótką historię zesłań oraz archiwalne fotografie pokazujące trudy codziennego życia na zesłaniu, które zostały wykonane przez Karola Wituszyńskiego, zawodowego fotografa, zesłanego w 1940 r. do Kazachstanu, który zmarł w drodze z Kazachstanu na Ukrainę jesienią 1944 r. Dzięki dokumentom, świadectwom szkolnym, kartkom pocztowym, zdjęciom i pamiątkom przekazanym przez członków Koła Terenowego Związku Sybiraków w Jaśle przygotowano kolejne sześć plansz, które przedstawiają syberyjskie dzieje Władysława Kuźmy, Barbary Powroźnik, Stanisława Słowika, Ewy Soboty-Grün, Barbary Marchlik, Stanisława Giebułtowskiego, Anny Szyszkowskiej, Mieczysława Jakubowskiego oraz Konstancji Strusiewicz.
Dominuje historia rodzin wojskowych, policjantów, nauczycieli, osadników wojskowych zesłanych w latach 1940-1941 w czasie przeprowadzonych przez władze radzieckie czterech wielkich akcji deportacyjnych. Przedstawiono też fragment dziejów rodziny Konstancji Strusiewicz, deportowanej w 1930 r. do Uksoru, której po 69. latach udało się wrócić na stałe do Polski oraz Mieczysława Jakubowskiego, żołnierza Amii Krajowej wywiezionego w 1944 r. do łagru Borowicze, któremu udało się wrócić do kraju w 1946 r.
Drugą część wystawy stanowi ekspozycja w gablotach. Prezentowane są m.in. przedmioty codziennego użytku oraz inne drobiazgi wykonane ręcznie m.in. nahajka, szachy, karty do gry wykonane przez artystę Stanisława Ćwikowskiego, który zmarł w Kazachstanie w 1945 r., pamiątki po ojcu udostępnił jego syn Jan. Podręczniki szkolne „Czytanki polskie” i „Przyrodoznawstwo” dla dzieci polskich w ZSRR wydane w 1944 r. w Moskwie przez Komitet Do Spraw Dzieci Polskich w ZSRR przy Ludowym Komisariacie Oświaty RFSRR udostępnił Tadeusz Siniewicz z Ustrzyk Dolnych. Pamiątki rodzinne przekazane przez Konstancję Strusiewicz - modlitewnik wydany w 1877 r. w Gliwicach, który towarzyszył rodzinie przez wszystkie lata od zesłania w 1930 r. aż do powrotu do Polski w 1999 r. oraz miska, którą jej matka otrzymała w prezencie ślubnym, i która służyła rodzinie przez wiele lat zesłania. Ekspozycja jest wzbogacona opisem działalności Związku Sybiraków – Oddział Wojewódzki w Krośnie i Koła Terenowego Sybiraków w Jaśle, wykazem członków Koła Terenowego Sybiraków w Jaśle oraz księgozbiorem poświęconym tematyce syberyjskiej m.in. wspomnieniami, historycznymi opracowaniami, albumami.
Plansze przedstawiające dzieje jasielskich Sybiraków, po zakończeniu wystawy, będą udostępniane szkołom i instytucjom, które zgłoszą chęć ekspozycji w swoich siedzibach.
* fragment wiersza Marceliny Soboty
