7 czerwca 2022 roku w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Jaśle, w ramach cyklu „Rozmowy o regionie”, odbyła się prelekcja „Maria Konopnicka – życie, dzieło i duch”, którą wygłosił Paweł Bukowski, dyrektor Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu.
Doceniając literacki dorobek autorki i jej zaangażowanie w działalność patriotyczną Sejm RP ustanowił 2022 Rokiem Marii Konopnickiej. 23 maja obchodziliśmy 180. rocznicę urodzin polskiej pisarki, poetki, publicystki, tłumaczki i działaczki społecznej.
Duży wpływ na jej twórczość miało wykształcenie i wychowanie w duchu patriotycznym. W czasie walk w powstaniu styczniowym zginął jej brat Jan Jarosław Wasiłowski. To dzięki niej Europa i Ameryka dowiedziały się o strajku polskich dzieci we Wrześni i o zniewoleniu Polaków przez trzech zaborców. Władze pruskie określiły pisarkę jako „wroga państwa i ludności pruskiej”, a jej nazwisko wpisano do tajnej ewidencji policji. Kłopoty z cenzurą sprawiły, że publikowała pod wieloma pseudonimami m.in. Jan Sawa, Humanus, Jan Waręż.
Paweł Bukowski pokazał Konopnicką przez pryzmat jej niezwykle bogatej twórczości – jako autorkę liryków i pieśni o tematyce społeczno-patriotycznej, utworów poetyckich i prozatorskich, wprowadzającą w utworach dla dzieci nowe wzorce estetyczne i wychowawcze. Do dzisiaj ceniona jest za krytykę literacką i publicystykę, a także bogatą twórczość przekładową (znała sześć języków).
Zwrócił szczególną uwagę na „Rotę” – najważniejszy utwór patriotyczny, nazywany drugim hymnem narodowym, napisany przez Konopnicką w Żarnowcu wiosną 1908 roku. Pierwodruk ukazał się w odcinkach w poznańskim „Głosie Wielkopolanek”, a w całości został wydrukowany w listopadzie 1908 roku w „Gwiazdce Cieszyńskiej” i krakowskiej „Przodownicy”. Po raz pierwszy dla szerszej publiczności pieśń, do której muzykę skomponował Feliks Nowowiejski, została wykonana pod Pomnikiem Grunwaldzkim w Krakowie w 500. rocznicę zwycięstwa nad zakonem krzyżackim. Obecnie występuje ponad 100 adaptacji pieśni.
„Rota” była potężnym orężem w procesie odzyskiwania niepodległości – podkreślił.
Maria Konopnicka to także podróżniczka i Europejka. Przez prawie trzydzieści lat odwiedziła ponad 100 znanych miast, kurortów i mniejszych miejscowości. Podczas podróży zwiedzała zabytki, poznawała mieszkańców, inną kulturę i obyczaje, które były inspiracją dla jej twórczości. Arkadia i Nieborów (koło Łowicza) to szczególnie bliskie miejsca, w których przebywała i spotykała się z rodziną.
Jubileusz 25-lecia twórczości literackiej M. Konopnickiej w 1902 roku był wielkim wydarzeniem w kraju. Życzenia i wyrazy uznania napływały z trzech zaborów, krajów europejskich i Stanów Zjednoczonych. W 1903 roku otrzymała XVIII-wieczny dworek w Żarnowcu – jako dar narodowy, który w okresie zaborów był najwyższym wyróżnieniem, jakiego mógł dostąpić twórca.
Poetka zmarła 8 października 1910 roku i spoczywa na Cmentarzu Łyczakowskim. Uroczystości pogrzebowe zorganizowane przez Radę Miasta Lwowa miały charakter oficjalny i stały się narodową manifestacją.
Nad jej grobem przemawiało wiele wybitnych postaci reprezentujących różne środowiska – powiedział Paweł Bukowski.
Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu zostało powołane do życia w 1957 roku, a otwarte dla zwiedzających 15 września 1960 roku. W budynku Lamusa, wybudowanym na fundamentach dawnego spichlerza dworskiego, mieszczą się m.in. ekspozycje, biblioteka i magazyny zbiorów. Dworek otacza piękny zabytkowy park. Utwory poetki zostały przetłumaczone na ponad 40 języków świata, a jej miejsca pamięci uwiecznione są w wielu miastach Polski, Europy i USA. Obecnie istnieje kilkaset w Polsce i kilka za granicą szkół, instytucji kultury i towarzystw im. Marii Konopnickiej.
Wykładu wysłuchali uczniowie wraz z opiekunem z II LO w Jaśle.
